Türkiye - Web Hosting Listesi, sayfa no. 5

TRABİS – Türkiye’nin Modern .TR Kayıt Sistemi

12 Eylül 2022 tarihinden itibaren, Türkiye’nin ülke kodlu alan adı uzayı TRABİS (trabis.gov.tr) tarafından yönetilmektedir. Bu platform, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) bünyesinde faaliyet göstermekte olup, uzun süredir hizmet veren Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ndeki NIC.TR sisteminin yerini almış ve .tr ile biten tüm alan adları için kayıt kuruluşu (registrar) temelli modern bir yapıyı hayata geçirmiştir.

Önemli Dönüm Noktaları

• 1987-2022: .tr alan adı yönetimi ODTÜ bünyesindeki NIC.TR tarafından belgeli başvuru yöntemiyle yürütüldü.
• 14 Eylül 2022: TRABİS açıldı ve com.tr, org.tr ve net.tr alan adları için belgesiz kayıt işlemlerini anında, ilk gelen alır kuralıyla kabul etmeye başladı.
• 2023-2024: Üç aşamalı bir güneş doğuşu (sunrise) dönemi ile mevcut üçüncü seviye sahiplerine saf ikinci seviye adlarını talep etme imkânı tanındı. Bu dönem 7 Ağustos 2024’te sona erdi; kalan tüm adlar artık genel kullanıma açık.

Yönetim ve Hukuki Dayanak

5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, alan adı politikalarının belirlenmesinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nı yetkilendirir. Operasyonel kontrol ise BTK’dadır. TRABİS sistemi:

• .tr otoritatif veritabanı ve DNS altyapısını barındırır,
• Yetkili kayıt kuruluşlarından gelen başvuruları anlık olarak işler,
• Hem belgesiz hem de belgeli kayıt işlemlerini destekler,
• İş sürekliliği güvenceleriyle birlikte rehber ve WHOIS hizmetleri sunar.

Kayıt Kanalları

TRABİS yalnızca gov.tr gibi kısıtlı alt alan adlarını doğrudan tahsis eder. Diğer tüm kamuya açık kayıtlar, yetkilendirilmiş kayıt kuruluşları aracılığıyla gerçekleştirilir. Açılış gününde yirmiden fazla firma onaylanmıştır; bunlar arasında Natro, İsimtescil ve Turhost gibi bilinen barındırma sağlayıcıları da vardır. Kayıt firmaları, yeni başvurular, yenilemeler, transferler ve belgeli alan adları için gereken kontrollerden sorumludur.

Alan Adı Yapısı

İkinci Seviye (artık açık)

• .com.tr, .org.tr, .net.tr – serbestçe kullanılabilir, belge gerektirmez.
• .tr (saf ikinci seviye) – Ağustos 2024’ten itibaren herkese açık, ilk gelen alır esaslıdır.

Rezerve / Doğrulamalı Alanlar

• gov.tr – Kamu kurumları
• edu.tr – Yükseköğretim kurumları
• k12.tr – Akredite okullar
• tsk.tr / mil.tr – Türk Silahlı Kuvvetleri
• dr.tr, av.tr, bel.tr, pol.tr, kep.tr – Düzenlemeye tabi meslek veya kamu hizmetleri

Tüketici odaklı ya da genel alanlar

• biz.tr, info.tr, web.tr, gen.tr, tv.tr, tel.tr, name.tr, nom.tr – tematik ya da kişisel kullanım
• co.tr, bbs.tr, int.tr – kurumsal, BBS veya antlaşma temelli yapılar

Kuzey Kıbrıs Tahsisleri

• .ct.tr / .nc.tr – Türk-Kıbrıslı kurumlar için .tr hiyerarşisi altında işletilir; olası gelecekteki üst seviye tanımını beklemektedir.

İşleyişe Dair Öne Çıkanlar

1. Standart ticari alan adları için belge gerekmez, gecikme yaşanmaz. TRABİS, öncelik kanıtı olarak kayıt kuruluşunun zaman damgasını esas alır.
2. Belgeli adlar (örneğin edu.tr) etkinleştirme öncesinde destekleyici evrak ister.
3. Tüm alan adları yalnızca kayıt firmalarının kontrol panelleri aracılığıyla yönetilir; eski NIC.TR arayüzü kullanımdan kalkmıştır.

Pratik Değerlendirme

TRABİS, Türkiye’nin alan adı ekosistemini modernize etmiş, manuel inceleme yerine otomatik tahsis sistemine geçerek kayıt firmaları arasında daha eşit bir rekabet ortamı yaratmıştır. Bu geçiş:

• KOBİ’ler ve bireyler için giriş engellerini azaltmış, belge gerektirmeyen anında kayıt imkânı sunmuştur.
• Tek bir akademik işleticiye bağlı kalmadan çok sayıda sağlayıcıyı yetkilendirerek rekabeti artırmıştır.
• .tr uzantısı ile ilgili farkındalığı yükseltmiş ve geleneksel üçüncü seviye yapıların ötesine geçilmesini sağlamıştır.

Ancak geçiş sürecinde bazı zorluklar yaşanmıştır. Eski NIC.TR kullanıcıları geçiş adımlarından geçmek zorunda kalmış ve bazı özel kullanıcı grupları hâlâ belge gereksinimlerine tabi olmuştur. Ayrıca, ikinci seviye .tr alan adları daha kısa adresler sunsa da, mevcut üçüncü seviye markalarla çakışma riski taşıdığı için marka haklarının dikkatle izlenmesi büyük önem taşımaktadır.